محل این مقاومت، همان سه بخشی است که در روایات روی آن‌ها تأکید شده است:

بخش اول؛ (صَبْرٌ عَنِ الْمَعْصِیة) مقاومت در مقابل نفس و شیطان است. در این‌جا باید در مقابل نفس و شیطان به عنوان عوامل درونی‌ و در مقابل انسان‌های بیرونی که با تهدید و تمسخر، یا با رفاقت و خاطرخواهی به انسان فشار می‌آورند، به عنوان عوامل انسانی بیرونی مقاومت کرد.

در بخش دوم؛ (صَبْرٌ عِنْدَ الطَّاعَةِ) انسان باید تنبلی را کنار بگذارد و در مقام انجام تکلیف جدی باشد؛ البته در درجه اول باید تکالیف واجب و در درجه دوم تکالیف مستحب را به صورت الافضل فالافضل رعایت کرد.

در بخش سوم؛ (صَبْرٌ عِنْدَ الْمُصِيبَةِ) باید بدانیم که زندگی دنیا بدون سختی نیست. خدا دنیا را به گونه‌ای آفریده است که توأم با سختی است؛ بالاتر از این خودش هم فرموده است: ﴿لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ في‏ كَبَدٍ﴾؛[1] کَبَد یعنی رنج؛ یعنی همین سختی‌ها و مقاومت در مقابل آن‌ها. یک مادر چه زحمت‌ها باید بکشد تا نوزادی متولد و بزرگ شود.

در حدیثی قدسی آمده است: «من آسایش را در بهشت قرار داده‏ام؛ ولی مردم در دنیا به دنبالش می‏گردند؛ لذا نمی‏یابند.» ما بی‌جهت در این‌جا به دنبال راحتی هستیم. «این‌جا خانه‌ای است پوشیده از بلا.»[2] تجربه هم نشان می‌دهد که هیچ کار مهمی بدون سختی به جایی نمی‌رسد. پس انسان باید به خودش تلقین کند که برای رسیدن به هر مقامی، حتی مقامات دنیوی باید زحمت کشید. نابرده رنج گنج میسر نمی‌شود. اگر کسانی هم با حقه‌بازی و کلک چیزی به دست بیاورند دوامی ندارد و به زودی رسوا می‌شوند و مردم هم از آن‌ها نفرت پیدا می‌کنند.

نکته جالب این است که صبر نه تنها باعث موفقیت در کارهای دنیوی انسان است، بلکه نقشی اساسی در کسب بهترین امور معنوی و کمالات انسانی و تمام امور مربوط به هدف آفرینش انسان دارد.

با مروری بر آیات قرآن می‌فهمیم که شرط کسب هر موفقیتی «صبر» است. در جنگ بدر خدا همان عده پابرهنه را بدون سازوبرگ جنگی بر دشمن پیروز کرد.[3] بعد خدا به آن‌ها وعده داد که شما مقاومت کنید اگر کمبودی داشتید ما ملائکه را به کمک شما می‌فرستیم.[4] گمان نکنید فقط ملائکه خدا همین تعداد بودند که شما را یاری کردند. این‌ها مشکل شما را حل کردند؛ اما اگر صبر و تقوا داشتید و باز کمبودی بود ما تا پنج‌هزار مَلَک هم به کمک شما خواهیم فرستاد. ولی شرطش «صبر» و «تقوا» است .

و نیز برای کسب موفقیت‌های دنیوی به داستان حضرت یوسف اشاره می‌کند و می‌‌فرماید: «اگر تقوا و صبر و مقاومت داشته باشید خدا اجرتان را ضایع نمی‌کند.»[5] مقامی که حضرت یوسف به آن رسید، به سبب صبری بود که در مقابل گناه داشت. این اجر دنیوی بود و اجر اخروی او هم که تکلیفش روشن است. در چند آیه به این مضمون اشاره شده است؛ که شرط پیروزی هم در دنیا و هم در آخرت، توأم بودن تقوا با صبر است. تقوا؛ یعنی این‌که انسان این روحیه را داشته باشد که به دنبال فهم وظیفه شرعی‌اش باشد و بعد از فهم، به آن عمل کند؛ یعنی از خدا، پیغمبر و ولی‌امر اطاعت کند. بعد هم با توکل بر خدا در مقابل دشمن مقاومت کند.[6]