چون وجوب امر به معروف و آداب و شرایط آن را معلوم کردی، بدان که؛ منکرات، یعنی اعمال ناشایسته که شامل حرام و مکروه است ‏بسیار است. و آنچه در امثال این ‏روزگار در میان مردم شایع شده و رسوم ایشان بر آنها جاری گشته بی‏شمار، و احصاء آنها به طریق تفصیل ممکن نیست. و مجمل آنها نیز بسیار است.

از آن جمله، اعمالی ‏است که غالب آن است که در مساجد می‏باشد، مثل: اخلال به واجبات نماز و بعضی ‏افعال آن، چون ترک «طمانینه‏»[1]  در رکوع و سجود. و تاخیر نماز از وقت آن. و نجاسات داخل مسجد نمودن. و در آنجا سخن دنیا گفتن. و خرید و فروش کردن. و دیوانگان و اطفال در آنجا بازی کردن. و غنا کردن در قرآن و غلط خواندن آن. و حاضر شدن زنان و نظر کردن ایشان به مردان. و نظر کردن مردان به ایشان. و داخل شدن‏ جنب و حایض در آن. و غنا کردن مؤذنین ـ در اذان ـ و تعزیه خوانان و سایر خوانندگان.

و پیش از وقت اذان گفتن. و حدیث دروغ در موعظه یا تعزیه نقل کردن. و فتوی دادن‏ غیر اهل. و در وعظ و نقل حدیث ریا کردن و قصد خودنمائی‏کردن، و امثال اینها. و همه اینها افعال ناشایسته است که بعضی از آنها حرام و بعضی مکروه است.

و هر که بر حرام آنها مطلع شد نهی از آن بر او واجب، و هر که بر مکروه آنها مطلع‏ گردید نهی از آن بر او مستحب است.

و از آن جمله، اعمال ناشایستی است که: بیشتر در بازارها روی دهد، چون: دروغ ‏گفتن در معاملات. و پنهان کردن عیب متاع. و قسم دروغ. و نزاع کردن. و فحش و دشنام و طعن و لعن و کم فروشی و معاملات فاسده. و داخل شدن در خرید و فروش ‏برادر مؤمن خود. و ربا خوردن، و غیر اینها.

و از آن جمله، افعال ناپسندی است که در کوچه‏ها و خیابان‌ها  است، چون: ستون‌ها در میان راه گذاردن. و دکه و تختگاه ساختن، که باعث تنگی راه شود، یا متصل به ملک‏غیر کند. و راه بر مردم تنگ کردن به گذاردن طبق‌های اطعمه یا هیمه و چارپا بستن. و بار هیمه و خار و خس و نجاست بردن به نوعی که مردم متاذی شوند، مگر اینکه دیگر راهی نباشد. و چارپایان را زیاده از قدر طاقت ‏بار کردن. و در میان راه ذبح کردن، و خون و سرگین در آنجا ریختن. و خاکروبه و خاکستر و امثال آن افکندن. و آب ‏پاشیدن، به نوعی که: موجب لغزش پا باشد. و ناودان در کوچه‏های تنگ گذاردن، که ‏ضرر آن به عابرین رسد. و سگ گزنده بر در خانه‏هایی که بر سر راه باشد بستن، و امثال ‏اینها.

و همچنین معاصی‏ای که در حمام‌ها و کاروانسراها و مجلس‌ها و مدرسه‏ها و رباط‌ها و دفترخانه‏ها و غیر اینها یافت می‏شود، از: کذب و غیبت و ریا و اسراف و خودنمائی و سخن لغو و مثل اینها. و همه این منکرات را هر که مطلع شد باید در مقام دفع و منع آن‏ برآید. و امثال اینها که ذکر شد، از معاصی جزئیه است.

و اما گناهان عظیمه، چون: بدعت در دین، و ظلم بر مسلمین، و قتل و زنا و لواط وشرب خمر و ساز و آواز نظر به نامحرم و خوردن مال حرام، و نماز در مکان غصبی، و وضو و غسل در آب حرام، و تصرف در مال وقف، و غصب موقوفات، و معامله با ظلمه، و جاهل بودن به اصول دین و مسائل عبادات و غیر اینها بی‏حد و نهایت است. و احصای آنها ممکن نیست، خصوصا در امثال این زمان.

پس اگر از برای مؤمن‏ دین داری میسر شود، که بعضی از اینها را دفع کند، از برای او جایز نیست که در خانه‏ خود بنشیند و از مردم کناره جوید، بلکه بر او واجب است که بیرون آید و دامن بر میان ‏بندد و دین خدا را اعانت کند. بلکه از برای هر مسلمی سزاوار آن است که، ابتدا از خود شروع کند و خود را به صلاح آورد. و مواظبت ‏بر طاعات نماید. و محرمات را ترک‏ کند، بعد از آن، به اهل و اولاد و اقارب و خویشان خود پردازد. و ایشان را ارشاد کند، و از اعمال ناشایسته باز دارد.

و چون از ایشان فارغ شد تعدی به همسایگان و اهل محله‏ خود کند. و از ایشان به اهل شهر خود. و همچنین تا به هر جای از عالم که دست او برسد. و چنانچه کسی با وجود قدرت در یکی از اینها، اهمال و مسامحه کند باید مستعد مؤاخذه پروردگار در موقف قیامت ‏باشد.