در اینجا احادیثی در زمینه نیکی و نیکوکاری تقدیم می‌گردد:

حدیث (1)

رسول اكرم6: اَلصَّدَقَةُ عَلى وَجهِها وَ اصطِناعُ المَعروفِ وَ بِرُّ الوالِدَينِ وَ صِلَةُ الرَّحِمِ تُحَوِّلُ الشِّقاءَ سَعادَةً وَ تَزيدُ فِى العُمرِ وَ تَقى مَصارِعَ السُّوءِ؛ 

صدقه بجا و نيكوكارى و نيكى به پدر و مادر و صله رحم، بدبختى را به خوشبختى تبديل و عمر را زياد و از مرگ بدجلوگيرى مى‌‌‌كند. [1]

حدیث (2)

رسول اكرم6: عَلَيكُم بِالصِّدقِ فَاِنَّهُ مَعَ البِرِّ وَ هُما فِى الجَنَّةِ وَ ايّاكُم وَ الكِذبِ فَاِنَّهُ مَعَ الفُجورِ وَ هُما فِى النّارِ؛ 

شما را سفارش مى‌‌‌كنم به راستگويى، كه راستگويى با نيكوكارى همراه است و هر دو در بهشت‌اند و از دروغگويى بپرهيزيد كه دروغگويى همراه با بدكارى است و هر دو در جهنم اند. [2]

حدیث (3)

رسول اكرم6: اِنَّ القَومَ لَيَكونونَ فَجَرَةً وَ لا يَكونونَ بَرَرَةً فَيَصِلونَ اَرحامَهُم فَتَنمى‌ اَموالُهُم وَ تَطولُ اَعمارُهُم فَكَيفَ اِذا كانوا اَبرارا بَرَرَةً!؟ 

مردمى‌ كه گناهكارند و نه نيكوكار، با صله رحم، اموالشان زياد و عمرشان طولانى مى‌‌‌شود. حال اگر نيك و نيكوكار باشند، چه خواهد شد!؟ [3]

حدیث (4)

امام على7: كَثرَةُ اصطِناعِ المَعروفِ تَزيدُ فِى العُمُرِ وَ تَنشُرُ الذِّكرَ؛ 

زياد كار نيك انجام دادن، عمر را مى‌‌‌افزايد و نام را پرآوازه مى‌‌‌سازد. [4]

حدیث (5)

امام صادق7: اَلبِرُّ وَ حُسنُ الخُلقِ يَعمُرانِ الدّيارَ وَ يَزيدانِ فِى الاعمارِ؛ 

نيكوكارى و خوش اخلاقى، خانه‌‌‌ها را آباد و عمرها را طولانى
مى‌‌‌كنند. [5]

حدیث (6)

رسول اكرم6: (لأَميرِ المُؤمِنين7) أَ لا اُخبِرُكُم، بِأَشبَهِكُم بى خُلقا؟ قالَ: بَلى يا رَسولَ الله قالَ: أَحسَنُكُم خُلقا، وَ أَعظَمُكُم حِلما، وَ أَبَرُّكُم بِقَرابَتِهِ وَ أشَدُّكُم مِن نَفسِهِ إِنصافا؛ 

(به اميرالمؤمنين7 فرمودند) آيا تو را خبر ندهم كه اخلاق كدام يك از شما به من شبيه‌تراست؟ عرض كردند: آرى، اى رسول خدا. فرمودند: آن كس كه از همه شما خوش‌اخلاق‌تر و بُردبارتر و به خويشاوندانش نيكوكارتر و با انصاف‌تر باشد. [6]

حدیث (7)

امام موسی کاظم7: مَن لَم یجِد لِلاساءَةِ مَضَضّا لَم یکن عِندَهُ لِلاِحسانِ مَوقعٌ؛ 

کسی که مزه رنج و سختی را نچشیده، نیکی و احسان در نزد او جایگاهی ندارد.[7]

حدیث (8)

امام صادق7: يَعيشُ النّاسُ بِاِحْسانِهِمْ اَكْثَرَ مِمّا يَعيشونَ بِاَعْمارِهِمْ وَ يَموتون بِذُنوبِهِمْ اَكْثَرَ مِمّا يَموتونَ بِآجالِهِمْ؛ 

مردم، بيشتر از آن كه با عمر خود زندگى كنند، با احسان و نيكوكارى خود زندگى مى‌‌‌كنند و بيشتر از آن كه با اجل خود بميرند، بر اثر گناهان خود مى‌‌‌ميرند. [8]

حدیث (9)

پيامبر6: اِنَّ اَسْرَعَ الْخَيْرِ ثَوابا البِرُّ وَ اِنَّ اَسْرَعَ الشَّرِّ عِقابا البَغْىُ؛ 

پاداش نيكوكارى زودتر از هر كار خوب ديگرى مى‌‌‌رسد و كيفر ستم و تجاوز زودتر از هر كار بد ديگرى گريبان مى‌‌‌گيرد. [9]

حدیث (10)

امام صادق7: اِنَّ لاِهْلِ الْجَنَّةِ اَرْبَعَ عَلاماتٍ: وَجْهٌ مُنْبَسِطٌ وَ لِسانٌ لَطيفٌ وَ قَلْبٌ رَحيمٌ وَ يَدٌ مُعْطيَةٌ؛ 

بهشتى‌‌‌ها چهار نشانه دارند: روى گشاده، زبان نرم، دل مهربان و دستِ دهنده.[10]

حدیث (11)

پيامبر6: اَلْعَدْلُ حَسَنٌ وَ لكِنْ فِى الاُمَراءِ اَحْسَنُ، السَّخاءُ حَسَنٌ وَ لكِنْ فِى الاَغْنياءِ اَحْسَنُ، اَلْوَرَعُ حَسَنٌ ورَلكِنْ فِى الْعُلَماءِ اَحْسَنُ، اَلصَّبْرُ حَسَنٌ وَ لكِنْ فِى الْفُقَراءِ اَحْسَنُ، اَلتَّوبَةُ حَسَنٌ وَ لكِنْ فِى الشَّبابِ اَحْسَنُ، اَلْحَياءُ حَسَنٌ وَ لكِنْ فِى النِّساءِ اَحْسَنُ؛ 

عدالت نيكو است اما از دولتمردان نيكوتر، سخاوت نيكو است اما از ثروتمندان نيكوتر؛ تقوا نيكو است اما از علما نيكوتر؛ صبر نيكو است اما از فقرا نيكوتر، توبه نيكو است اما از جوانان نيكوتر و حيا نيكو است اما از زنان نيكوتر.[11]

حدیث (12)

امام على7: اَلْكَريمُ يَرى مَكارِمَ اَفْعالِهِ دَيْنا عَلَيْهِ يَقْضيهِ 

بزرگوار، نيكوكارى‌‌هاى خود را بدهى به گردن خود مى‌‌‌داند كه بايد بپردازد.[12]

اَللَّئيمُ يَرى سَوالِفَ اِحْسانِهِ دَيْنا لَهُ يَقْتَضيهِ 

فرومايه، احسان‌‌هاى گذشته خود را بدهى به گردن ديگران مى‌‌‌داند كه بايد پس بگيرد.[13]

حدیث (13)

امام باقر7: أربَعٌ مِن کُنُوز البِرّ: کِتمانُ الحاجَة وَ کِتمانُ الصَّدَقَةِ وَ کِتمانُ الوَجَع وَ کِتمانُ المصیبَةِ. 

چهار چیز از گنج‌های نیکوکاری است: پنهان داشتن حاجت، صدقه پنهانی، نهان داشتن درد و نهان داشتن مصیبت. [14]

حدیث (14)

پيامبر6: أ لا اُخْبِرُكُمْ بِاَشبَهِكُم بى؟ قَالوا: بَلى يا رَسولَ الله. قالَ: اَحسَنُكُم خُلقا وَ اَليَنُكُم كَنَفا وَ اَبَرُّكُم بِقَرَابَتِهِ وَ اَشَدُّكُم حُبّا لاِخوانِهِ فى دينِهِ وَ اَصبَرُكُم عَلَى الحَقِّ وَ اَكظَمُكُم لِلغَيظِ وَ اَحسَنُكُم عَفْوا وَ اَشَدُّكُم مِن نَفْسِهِ اِنْصافا فِى الرِّضا وَ الْغَضَبِ؛ 

آيا شما را از شبيه ترينتان به خودم با خبر نسازم؟

گفتند: آرى اى رسول خدا! فرمودند: هر كس خوش اخلاق‌تر، نرم خوتر، به خويشانش نيكوكارتر، نسبت به برادران دينى‌‌اش دوست دارتر، بر حق شكيباتر، خشم را فروخورنده‌تر و با گذشت‌تر و در خرسندى و خشم با انصاف‌تر باشد. [15]

حدیث (15)

امام حسين7: اَيُّهَا النّاسُ نافِسوا فِى الْمَكارِمِ وَ سارِعوا فِى الْمَغانِمِ وَ لا تَحْتَسِبوا بِمَعْروفٍ لَمْ تَجْعَلوا؛ 

اى مردم در خوبى‌‌‌ها با يكديگر رقابت كنيد و در كسب غنائم (بهره گرفتن از فرصت‌ها) شتاب نماييد و كار نيكى را كه در انجامش شتاب نكرده‌ايد، به حساب نياوريد.[16]

حدیث (16)

امام على7: قِيمَةُ كُلِّ امْرِئٍ مَا يُحْسِنُه‏. 

ارزش هر كس به اندازه خوبى‌هاى اوست.[17]

حدیث (17)

امام صادق7: لا یَتـِمُّ المَعروفُ اِلا بِثَلاثِ خِصـالٍ: تَعجیلِه وَ تقلیلِ کَثیرِه وَ تَرکِ الامتِنانِ بِه؛ 

احسان و نیکى کامل نباشد، مگر با سه خصلت: شتاب در آن، کم شمردن بسیار آن و منت ننهادن بر آن.[18]

حدیث (18)

امام صادق7: ثَلاثٌ تـُورِثُ المَحَبَّه: الـدَیـنُ وَ التَّـواضُعُ وَ البَذلُ؛ 

سه چیز است که محبت آورد: قـرض دادن و فـروتنـى و بخشـش.[19]

حدیث (19)

امام صادق7: قَضَاءُ حَاجَةِ المُؤمِن خَیرٌ مِن عِتقِ ألفِ رَقَبَةٍ وَ خَیرٌ مِن حُملَانِ ألفِ فَرَسٍ فی سَبِیلِ اللهِ. 

بر آوردن نیاز مؤمن بهتر است از آزاد کردن هزار بنده و بهتر است از تجهیر کردن هزار اسب برای جهاد در راه خدا.[20]

حدیث (20)

امام صادق7: مَا قَضَی مُسلِمٌ لِمُسلِمٍ حَاجَةً إلَّا نَادَاهُ اللهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی عَلَیَّ ثَوابُکَ وَ لا أرضَی لَکَ بِدونِ الجَنَّةَ. 

هیچ مسلمانی نیاز مسلمانی را برآورده نکند مگر اینکه خدای تبارک و تعالی او را ندا دهد: پاداش تو بر عهده من است و من به کمتر از بهشت برای تو راضی نخواهم بود.[21]

[1]. نهج‌الفصاحه ص549، ح1869.

[2]. نهج‌الفصاحه ص572، ح1976 .

[3]. كافى (ط ـ الاسلامیه) ج2، ص155، ح21 .

[4]. تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص386، ح8830 .

[5]. كافى (ط - الاسلامیه) ج2، ص100، ح8 .

[6]. مكارم الاخلاق، ص442.

[7]. اعلام الدین فی صفات المؤمنین، ص305 .

[8]. دعوات(راوندى)، ص291، ح33 .

[9]. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال ص166 - خصال ص110، ح81 .

[10]. مجموعه ورام ج2، ص91 ـ امالی (طوسی) ص683، ح1454.

[11]. نهج‌الفصاحه ص578، ح2006 .

[12]. تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص388، ح8886 .

[13]. تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص261، ح5581.

[14]. تحف العقول ص295 - بحارالأنوار(ط - بیروت) ج75، ص175.

[15]. كافی (ط ـ الاسلامیه) ج2، ص240 و 241، ح35 .

[16]. کشف الغمه(ط - القدیمه) ج2، ص29 [شبیه این حدیث در نزههٔ الناظر و تنبیه الخاطر ص81، ح6 ].

[17]. نهج‌البلاغه(صبحی صالح) ص482، ح81 - امالى(صدوق) ص447.

[18]. تحف العقول ص323 [شبیه این حدیث در فقه‌الرضا ص374 - بحارالأنوار(ط - بیروت) ج71، ص413، ح27]

[19]. تحف العقول، ص316.

[20]. کافی (ط ـ الاسلامیه) ج2، ص193، ح3.

[21]. کافی (ط ـ الاسلامیه) ج2، ص194، ح7.