علاوه بر شبكه ارتباطى وكالت، امام از طريق اعزام پيك‌ها نيز با شيعيان و پيروان خود ارتباط برقرار مى‌‏ساخت و از اين رهگذر مشكلات آنان را برطرف مى‌‏كرد. در اين زمينه، به عنوان نمونه، مى‌‏توان از فعاليت‌هاى «ابوالأديان»، يكى از نزديك‌ترين ياران امام ياد كرد[1]. او نامه‏ها و پيام‌هاى امام را به پيروان آن حضرت مى‌‏رساند، و متقابلاً نامه‏ها، و سؤال‌ها، مشكلات، خمس و ديگر وجوه ارسالى شيعيان را دريافت نموده و در سامرّا به محضرامام عسكرى7 مى‌‏رساند. آخرين مأموريت او را كه در روزهاى آخر حيات امام عسكرى7 رخ داد، در بخش جريان شهادت آن حضرت توضيح خواهيم داد.

گذشته از پيك‌ها، امام از طريق مكاتبه نيز باشيعيان ارتباط برقرار مى‌‏ساخت و از اين رهگذر آنان را زير چتر هدايت خويش قرار مى‌‏داد. نامه‏اى كه امام به «ابن بابويه» نوشته - و در بخش تقويت و توجيه سياسى عناصر مهم شيعه از آن ياد خواهيم كرد - نمونه‏اى از اين نامه‏ها است[2]. از اين گذشته، امام دو نامه به شيعيان قم و آبه (آوه) نوشته است كه متن آنها در كتاب‌هاى ما مضبوط است[3]. نامه‏هاى ديگرى نيز به مناسبت‌هاى ديگر از امام در دست است[4] بر اساس روايتى، امام عسكرى7 بامداد روز هشتم ربيع الأول سال 260 هجری، اندكى پيش از رحلت، نامه‏هاى فراوانى به مردم مدينه نوشت. [5]

[1]. ابو الأديان على بصرى، در اواخر قرن سوم هجرى در گذشته و كنيه او در اصل «ابوالحسن» بوده است، نامبرده به اين جهت به ابوالأديان شهرت يافته بود كه با پيروان تمام دينها مناظره مى‌‏كرد و مخالفين را مجاب مى‌‏نمود (مدرس تبريزى، محمد على، ريحانهٔ الأدب، چاپ سوم، تهران، كتابفروشى خيام، 1347 هـ . ش، ج‏7، ص‏570). انتخاب ابوالأديان براى انجام اين مأموريت، نشان مى‌‏دهد كه حضرت افراد ويژه‏اى را به اين كار مى‌‏گمارده است.

[2]. ابن شهر اشوب، مناقب آل ابى طالب، قم، كتابفروشى مصطفوى، ج‏4، ص425 - مجلسى، بحارالأنوار، ج‏50، ص317 - فيض كاشانى، معادن الحكمهٔ فى مكاتيب الأئمهٔ، قم مؤسسهٔ النشر الاسلامى‌ التابعهٔ لجماعهٔ المدرسين، ط 2، 1409 هـ . ق، ج‏2، ص265.

[3]. فيض كاشانى، همان كتاب ص264 - مجلسى، همان كتاب، ص317 .

[4]. حسن بن على بن شعبهٔ، تحف بالعقول، ط 2، قم مؤسسهٔ بالنشر الاسلامى‌ التابعهٔ لجماعهٔ المدرسين، 1363 هـ . ش، ص486.

[5]. مجلسى، همان كتاب، ص331.