علايم و نشانه‌‌هاى حتمى، آن است كه به هيچ قيد و شرطى مقيّد و مشروط نيست و قبل از ظهور بايد واقع شود در این مورد روایاتی از ائمه معصومین: ذکر می‌گردد:
1ـ امام صادق7 فرمود:
پيش از ظهور قائم4 پنج نشانه حتمى است: خروج يمانى و سُفيانى، صيحه آسمانى، قتل نفس زكيّه، و فرو رفتن در بيابان.
2 ـ و نيز در جاى ديگر امام صادق7 فرموده است:
وقوع ندا از امور حتمى است و سفيانى از امور حتمى است و يمانى از امور حتمى است و كشته شدن نفس زكيه از امور حتمى است و كف دستى كه از افق آسمان بيرون مى‌‌‌آيد، از امور حتميه است.
و اضافه فرمود:
و نيز وحشتى در ماه رمضان است كه خفته را بيدار مى‌‌‌كند و شخص بيدار را به وحشت انداخته و دوشيزگان پرده نشين را از پشت پرده بيرون آورد.
3 ـ حضرت على7 از رسول خدا6 روايت نموده كه فرمود: ده چيز است كه پيش از ظهور به وقوع خواهد پيوست:
1ـ سفيانى، 2 ـ دجّال، 3 ـ دخان، 4 ـ دابّه، 5 ـ خروج قائم، 6 ـ طلوع خورشيد از مغرب، 7 ـ نزول عيسى، 8 ـ خسوف در مشرق، 9 ـ خسوف در جزيره العرب، 10 ـ آتشى كه از مركز عدن شعله مى‌‌‌كشد و مردم را به سوى بيابان محشر هدايت مى‌‌‌كند.
هر رويكرد جهانى كه در عرصه‌ى گيتى تحقق يافته و مى‌‌‌يابد ناگزير از نشانه‌هايى است. به ويژه رخدادهايى كه توسط پيامبران الهی خبر داده شده است. در اين ميان حركت جهانى امام عصر ـ ارواحنا فداه ـ از اين قانون مستثنى نبوده و از نشانه هايى برخوردار است تا بشريت متوجه نزديك شدن و يا فرا رسيدن آن شوند.
پيرامون زمان دقيق ظهور حضرت صاحب الزمان ـ ارواحنا فداه ـ از طریق وحی، به صراحت سخنى نرسيده است، بلكه ائمه: دستور داده‌اند كه هرگاه كسى زمانى را تعيين كرد، او را تكذيب كنيد، ليكن براى آمدن آن حضرت نشانه هايى بيان فرموده‌اند كه برخى از آن علائم حتمى شمرده است. به اين معنا كه پس از تحقق اين امور ظهور آن امام قطعى است كه پنج علامت مى‌‌‌باشند. برخى اندكى پيش از ظهور، برخى چند ماه بعد از آمدن آن حضرت و برخى اندكى پيش از قيام نجات بخش آن حضرت پديدار مى‌‌‌شود.
امام امير مؤمنان على7 فرموده‌اند: آنچه كه به طور حتم پيش از قيام قائم تحقّق خواهد يافت، به پا خاستن سفيانى و فرو رفتن گروهى در زمين بيدا و كشته شدن نفس زكيه و فريادى كه از آسمان بلند شده و خروج فردى از يمن است.
ساير علائمى كه در اين مورد بيان شده قابل تغييرند حتّى پر شدن زمين از ظلم. اگر چه تحقّق اين مطلب قريب به حتم است امّا رواياتى از معصومين: وارد شده كه اگر همه‌ی مردم دعا كنند امر غيبت به انتهاء (پر شدن
زمين از ظلم و جور) نمى‌‌‌رسد. اين خود حكايت از غير حتمى بودن اين نشانه‌‌‌ها دارد.
ممكن است چنين تصور شود كه آمدن سفيانى دربرگيرنده‌ی ظلم و جور فراوانى است! در جواب مى‌‌‌گوييم: اين در صورتى است كه مدّت سلطنت او طبق روايات نُه ماه طول بكشد وليكن نُه ماه طول كشيدن حكومت وى نيز غير حتمى است و ممكن است در آن بداء شده[1] و زمان حكومتش يك ماه يا كمتر طول بكشد و آنچه حتمى است تنها قيام است. بلكه برخى در مورد محتوم بودن همين پنج علامت نيز بيانى دارند كه وقوع اين رويدادها حتمى نيست بلكه علامت بودن آنها براى ظهور حتمى است. بدين معنى كه اگر اينها واقع شود حتماً ظهور و قيام آن حضرت را در پى داشته و اين امر تخلّف ناپذير است ولى ممكن هست اينها نيز اتّفاق نيفتد و در اصل وقوع اينها بداء حاصل شود چنانچه حضرت جواد7 حتمى بودن خروج سفيانى را تأييد نموده و سپس بداء را در آن ممكن مى‌‌‌شمارد[2].
و از ديگر سوى رواياتى اشاره به ناگهانى بودن امر فرج كرده و هم چنين شيعه را به انتظار لحظه به لحظه فرا مى‌‌‌خواند، كه مى‌‌‌بايست تحقّق اين امر در هر لحظه حتى در صورت عدم به وقوع پيوستن نشانه‌‌هاى حتمى، امكان پذير باشد.
[1]. بداء به معناى آن است كه خداوند تدبيرى بر خلاف تدبير ظاهرى ديگرى را به جريان آورد كه البته اين بحث از مباحث پيچيده كلامى است كه مى‌‌‌بايست به كتب معتبر و استادان فرزانه اين رشته مراجعه كرد.
[2]. بحارالأنوار، ج52، ص250.
