اولین پرسشی که اندیشه ختم نبوت به وجود می‌‌آورد، درباره رابطه انسان با جهان غیب است. چطور می‌‌شود که انسان اولیه با همه بدویت و بساطت، از طریق وحی و الهام با جهان غیب ارتباط پیدا کرده و دروازه‌‌های آسمان به روی او باز بوده است، اما بشر پیشرفته کمال یافته بعدی از این موهبت محروم و درهای آسمان به رویش بسته شده است؟آیا واقعا استعدادهای معنوی و روحی بشر کاهش یافته و بشریت از این نظر تنزل کرده است؟ این شبهه از این پندار پدید آمده که ارتباط و اتصال معنوی با غیب مخصوص پیامبران است و لازمه انقطاع نبوت بریده شدن هر گونه رابطه معنوی و روحانی میان جهان غیب و جهان انسان است.

اما این پندار، سخت بی اساس است. قرآن کریم نیز ملازمه‌ای میان اتصال با غیب و ملکوت و میان مقام نبوت قائل نیست، همچنان که خرق عادت را به تنهایی دلیل بر پیامبری نمی‌‌شناسد. قرآن کریم افرادی را یاد می‌‌کند که از زندگی معنوی نیرومندی برخوردار بوده‌اند، با فرشتگان همسخن بوده و امور خارق العاده از آنها سر می‌‌زده بدون آنکه «نبی» بوده باشند.

بهترین مثال، مریم دختر عمران مادر عیسی مسیح است که قرآن داستان‌های حیرت انگیزی از او نقل کرده است.

قرآن درباره مادر موسی نیز می‌‌گوید: «ما به او وحی کردیم که موسی را شیر بده و آنگاه که بر جان او بیم کردی او را به دریا بسپار، ما او را حفظ کرده،
به تو باز خواهیم گرداند.»[1] چنانکه می‌‌دانیم نه مادر عیسی پیامبر است و نه
مادر موسی.

حقیقت این است که اتصال به غیب و شهود حقایق ملکوتی، شنیدن سروش غیبی و بالاخره «خبر شدن» از غیب، نبوت نیست، نبوت «خبر باز آوردن» است و نه «هر که او را خبر شد، خبر باز آورد».  قرآن باب اشراق و الهام را بر روی همه کسانی که باطن خویش را پاک کنند باز می‌‌داند.

«اگر تقوای الهی داشته باشید خدا در جان شما نوری قرار می‌‌دهد که مایه تشخیص و تمیز شما باشد.»[2]

آنان که در راه ما کوشش کنند ما راه‌های خود را به آنها می‌‌نمایانیم.[3] و[4]

صدر المتالهین در صفحه 13 مفاتیح الغیب می‌‌گوید: «وحی یعنی نزول فرشته بر گوش و بر دل به منظور ماموریت و پیامبری، هر چند منقطع شده است و دیگر فرشته‌ای بر کسی نازل نمی‌‌شود و او را مامور اجرای فرمانی نمی‌‌نماید، زیرا به حکم ﴿أَكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ﴾ آنچه از این راه باید به بشر برسد رسیده است، ولی باب الهام و اشراق هرگز بسته نشده و نخواهد شد، ممکن نیست این راه مسدود گردد. »

در میان دانشمندان عصر ما اقبال لاهوری سخن لطیفی در این موضوع دارد. اقبال در فرق میان نبی و عارف (و به قول خود او مرد باطنی) چنین می‌‌گوید:

«مرد باطنی نمی‌‌خواهد پس از آرامش و اطمینانی که با تجربه اتحادی (وصول به حق) پیدا می‌‌کند به زندگی این جهانی بازگردد. در آن هنگام که بنا بر ضرورت باز می‌‌گردد بازگشت او برای بشریت سود چندانی ندارد، ولی بازگشت پیغمبر جنبه خلاقیت و ثمربخشی دارد، باز می‌‌گردد و در جریان زمان وارد می‌‌شود به این قصد که جریان تاریخ را تحت ضبط در آورد و از این راه، جهان تازه‌ای از کمال مطلوب‌‌ها خلق کند. برای مرد باطنی آرامش حاصل از تجربه اتحادی مرحله‌ای نهایی است.

برای پیغمبر بیدار شدن نیروهای روانشناختی اوست که جهان را تکان می‌‌دهد. آن نیرو آن چنان حساب شده است که کاملا جهان بشری را تغییر دهد.. . پیغمبری را می‌‌توان همچون نوعی خودآگاهی باطنی تعریف کرد که در آن، تجربه اتحادی تمایل به آن دارد که از حدود خود لبریز شود و در پی یافتن فرصت‌هایی است که نیروهای زندگی اجتماعی را از نو توجیه کند یا شکل تازه‌ای به آنها بدهد».[5]

پس انقطاع نبوت به معنی انقطاع ماموریت الهی است برای ارشاد و هدایت، نه انقطاع فیض معنوی نسبت به سائرین و سالکین الی الله. بسیار اشتباه است اگر گمان کنیم اسلام با اعلام ختم نبوت منکر زندگی معنوی شده است.