نکته قابل توجه این که در خطبه مورد بحث، محل زندگی عرب جاهلی را بدترین خانه‌‌ها و سرزمین توصیف فرموده، در حالی که در توصیف همان عصر و زمان، در خطبه دوم تعبیر به «خَيْرِ دَارٍ وَ شَرِّ جِيرَان‏؛ بهترین خانه با بدترین همسایگان» آمده است و با توجه به این که سرزمین مکه، در هر دو عبارت، مورد توجه بوده، تضادی به نظر می‌‌رسد، امّا کمی دقّت، نشان می‌‌دهد که هیچ تضادی در میان این دو نیست. سرزمین مکّه، ذاتاً، کانون بهترین خانه، یعنی خانه کعبه بود، ولی بالعرض، تمام این سرزمین مقدّس و حتی خانه خدا، آلوده به شرک بت پرستی و مفاسد اخلاقی شده بود. بنابراین، از یک نظر، بهترین خانه بود و از نظر دیگر، بدترین خانه.[1]

نکته جالبی شهید صدر در رابطه با سخنرانی حضرت در مسجد مدینه دارد که در صفحه بعد ملاحظه می‌فرمائید.

مرحوم شهید سید محمد باقر صدر در کتاب خود «فدک فی التاریخ» در رابطه با غصب فدک و این که چرا حضرت زهرا3 آغاز کننده نهضت شد می‌گوید:

«فدک سمبلی از معنایی عظیم است که هرگز در چهارچوب آن قطعه زمین تصاحب شده حجاز نمی‌گنجد. این موضوع مهم، معنای پنهان فدک است که نزاع مربوط به آن را، از قالب مخاصمه‌ای سطحی و محدود، به جانب قیامی وسیع و پردامنه سوق می‌دهد.

منازعه‌ی فدک قیامی علیه اساس حکومت است و فریاد آسمان گیری است که فاطمه3 خواست به وسیله‌ی آن سنگ کجی را که حکومت پس از پیامبر6 بر آن بنا شد، در هم شکند. برای اثبات این معنا کافی است به خطبه‏ای که حضرت زهرا3 در مسجد پیامبر6 رویاروی خلیفه و در حضور جمعیت انبوهی از مهاجر و انصار ایراد فرمودند، نگاهی بیفکنیم.[2] و درباره این که طرح مسأله فدک یک موضوع سیاسی است، یادآور شده است: طرح فدک توسط حضرت زهرا3 تجلی دو جبهه اسلام و کفر، ایمان و نفاق و تقابل نص و شورا است.

وی در همان کتاب، فدک را رمز و سمبل یک هدف بزرگ و انقلابی همه جانبه علیه حاکمیت وقت که اساس آن در سقیفه، توسط حزب سه نفری: ابوبکر، عمر و ابوعبیده جراح پی‌ریزی شد دانسته، و یادآور شده است اگر حضرت زهرا3 فقط دنبال به دست آوردن قطعه زمینی به عنوان «نحله» یا «میراث» بود، قطعاً از بین طرفداران و شیعیان حضرت علی7 افرادی را برای ادای شهادت و تکمیل بینه نسبت به فدک پیدا می‌کرد، ولی هدف آن حضرت چیز دیگری بود. آن‌گاه تأکید کرده است که حضرت زهرا3 مبارزه خود را با حاکمیت در شش مرحله تجلی داده است.

1 ـ فرستادن نماینده پیش ابوبکر جهت مطالبه میراث (اعم از فدک و غیر آن)، و طرح فدک به عنوان ارث، قبل از طرح آن به عنوان نحله و بخشش.

2 ـ دخالت مستقیم و مذاکره تند با ابوبکر.

3 ـ ایراد خطابه معروف در مسجد النبی6 در روز دهم رحلت پیامبر6

4 ـ ایراد خطابه قاطع برای زنان مهاجر و انصار در بستر بیماری.

5 ـ مذاکره کوتاه و غضب آلود با ابوبکر و عمر هنگامی که آنان به قصد عذرخواهی نزد آن حضرت آمده بودند، و اعلان مراتب غضب و ناراحتی خود از آنان.

6 ـ وصیت معروف آن حضرت مبنی بر عدم رضایت نسبت به شرکت و حضور مخالفان ایشان در مراسم تشییع و تدفین خود.

شهید سید محمد باقر صدر در رابطه با علت این که حضرت زهرا3 آغاز کننده نهضت شد نه حضرت علی7، در همان کتاب یادآور شده است. شروع قیام توسط حضرت زهرا3 دارای دو عنصر مهم و مثبت بود: یکی جنبه‌های عاطفی قضیه، زیرا آن حضرت به دلیل دختر پیامبر بودن قدرت بیشتری نسبت به تحریک عواطف مردم و تجسم خاطرات دوران پیامبر6 داشت؛ و دیگری جنبه سیاسی آن، زیرا اگر حضرت علی7 شروع کننده مبارزه بود، احتمال جنگ داخلی و شق عصای مسلمین و شروع مبارزه مسلحانه با حاکمیت وقت بسیار قوی بود. به نظر می‌رسد علت این که حضرت علی7 پس از رسیدن به خلافت و قدرت، فدک را تعقیب نکرد، همین است که فدک سمبل مبارزه و دادن قدرت به دست اهلش بوده و بعد از رسیدن قدرت به اهلش نیازی نبود....