مخفی نماند که هر کس ادعای نبوت نماید دعوای او را نباید شنید و قول او را نباید قبول نمود؛ زیرا که اشخاص بسیاری که هیچ یک نبی نبودند، آمدند و دعوای نبوت نمودند. پس نبی ناچار است از حجتی و برهانی که مصدق نبوت او باشد. و این ظاهر است که کسی را که جناب اقدس الهی او را به رتبه نبوت سرافراز کند و او را حامل اوامر و نواهی و برخوردار از تکالیف غیر متناهی کند که آن‌‌ها را به بندگان برساند، باید او را حجت و بینه‌ای عطا کند که بندگان او به سبب آن حجت و بینه، آن ادعای بزرگ را از قبول کنند؛ و با وجود این،
باید او را از صفاتی چند برخوردار کند که آن صفات در سایر بنی نوع انسانی نباشد.

و چون معجزه، عبارت است از فعلی که مردم از رسیدن به آن عاجز باشند و آن را خارق عادت هم می‌‌گویند به اعتبار آن که خلاف کارهای معمولی و عادی است که در میان مردم متداول است. پس هر کس که ادعای نبوت یا امامت کند و مقارن ادعای خود معجزه بیاورد او نبی یا امام است[1]، و هر گاه مقارن ادعا نباشد، یعنی هر گاه از کسی که مدعی نبوت یا امامت نباشد امری خارق عادت سربزند آن را صاحب کرامت گویند. مثل آمدن مائده از برای حضرت مریم8[2] و هر گاه از مدعی نبوت، خلاف عادت سر زند اما مخالف باشد با آن چه از او طلب کرده‌اند آن را معجزه کاذبه گویند. چنان که به مسیلمه کذاب گفتند که محمد6 آب دهان مبارک خود به چاهی انداخت که آب آن خشک شده بود، آب آن چاه جاری شد، اگر تو هم پیغمبری چنین کن، او آب دهان پلید خود را به چاهی افکند که آب داشت، در همان حال آب آن خشک شد.

و سر ظاهر شدن معجزه کاذبه آن است که بر مردم ظاهر شود که او در دعوای خود کاذب است. یعنی جناب احدیث این خارق عادت را به ظهور می‌‌رساند که کسی در عدم نبوت آن مدعی دروغگو شکی نداشته باشد. و از این قبیل امور از مُسَیْلمه کذّاب بسیار سر زده تا جماعتی که تصدیق او را کرده بودند همگی رجوع کردند.

و فرق میان معجزه و سحر و شعبده آن است که سحر و شعبده از امور عادی است جز این که سبب آن بر اکثر مردم مخفی است، به خلاف معجزه که آن امر عادی نیست و مطلقا سببی از اسباب شناخته شده بشری برای آن نیست.

پس معلوم شد که معجزه، خارق عادت است؛ و سحر و کهانت و شعبده، خارق عادت نیست بلکه امور عادیه است که اسباب آن‌‌ها بر اکثر مردم مخفی است.

و فرق گذاشتن میان معجزه و سحر و شعبده بر کسی که از معارف بهره‌ای داشته باشد در نهایت سهولت است؛ زیرا که می‌‌توان فهمید که آن سبب دارد یا نه. و اهل سحر و جادو، این معنا را زودتر از همه کس می‌فهمند به همین جهت اول کسی که ایمان به حضرت موسی7 آوردند ساحران بودند، البته، این معنا بر عوام مشکل است و باید در این گونه موارد از خواص خود یعنی اهل علم تقلید بکنند تا نور حقیقت بر دل‌های ایشان تافته شود.

بلی، میان صاحب معجزه و ساحر فرقی دیگر هست که عوام آن را می‌فهمند و آن این است که کسی که صاحب معجزه باشد هر گاه آن چه از خارق عادات را بر سبیل حجت از او طلب کنند می‌‌تواند آن را ظاهر کند. همچنان که جمیع معاندین آن چه از پیغمبر ما6 طلب کردند همه را به عمل آورد، و همچنین بود حکم در سایر پیغمبران؛ به خلاف ساحر که عمل او منحصر است به آن فعل خاص که آن را تعلیم گرفته است و اگر خارق عادات از او طلب کنند عاجز می‌‌شود و از این جهت احدی ندیده است و نشنیده است که ساحری آمده باشد که هر چه از او طلب کنند به عمل آورد.